DA VİNCİ’NİN DANTELİ

Leonardo Da Vinci’nin “Son Akşam Yemeği” eserine ilham kaynağı olan Kıbrıs’ın geleneksel el sanatı Lefkara danteli, varlığını korumaya devam ediyor. Geçtiğimiz yılın Haziran ayında Ankara'da gerçekleşen festivalden sonra açılan Lefkara kursu  meraklılarına eğitim vermeyi sürdürüyor.

Haber: Selin Çetin

Annelerden kızlarına miras bırakılan Lefkara dantel işi adını Kıbrıs’ın Lefkara köyünden alıyor. Aslında Venediklilerin işgalinden sonra Kıbrıs halkı dantelle tanışıyor. İtalyan nakış ve dantel sanatını harmanlayan Lefkaralılar kendi örneklerini zamanla tüm adaya yayıyor. 1974 yılında adaya Türkler yerleşmeden önce Rum köyü olan Lefkara’da altı-yedi yaşındaki kız çocuklarına öğretilen dantel örnekleri bugünlere kadar geliyor. Genellikle keten üzerine pamuk iplikle geometrik şekiller işlenerek tasarlanan Lefkara dantelleri, 2009 yılında Unesco Dünya Manevi Kültürel Miras listesine alınıyor.

Lefkara dantel işini bu kadar değerli kılan sadece yedi yüzyıllık tarihi bir el sanat ürünü olması değil. Koruma altına alınmasının en önemli nedenlerinden biri de Rönesans ustası Leonardo Da Vinci'nin bu motiflere hayran kalması. İngiliz yazar Rupert Gunnis'in Historic Cyprus adlı kitabına göre Da Vinci, 1481 tarihinde adayı ziyaret ediyor. Da Vinci'nin, Mağusa şehir surlarının hazırlanmasında mimarlara katkıda bulunmak için adaya geldiği ve Mağusa Deniz Kapısı'nı planladığı öne sürülüyor. Ünlü ressam bu gezi sırasında Lefkara Köyü'nde gördüğü dantel işi  masa örtüsünü Milan'daki katedrale hediye etmek için alıyor. Dere motifli bu örtü, Leonardo Da Vinci'ye ilham veriyor ve orjinali Santa Maria delle Grazie Kilisesi'nde bulunan (Son Akşam Yemeği) The Last Supper eserinde yer alıyor.

LEFKARA BELEDİYESİNDEN ANLAMLI HEDİYE

Da Vinci’nin ustalık eseri olarak bilinen resimde Hz. İsa’nın çarmıha gerilmeden önce 12 Havarisi ile birlikte yediği yemek temsil ediliyor. Yemek yenilen masaya Da Vinci, Kıbrıs’tan aldığı Lefkara işi örtüyü de çiziyor. Eser duvara resmedildiği için günden güne deformasyona uğruyor. Bu nedenle 1984 yılında Da Vinci anısına Lefkara Belediyesi tarafından 600. yılını kutlayan katedrale örtünün bir benzeri hediye ediliyor. Rupert Gunnis’in kitabında yazan bu ziyaretin gerçek olmadığını iddia eden araştırmalar olsa da Leonardo Da Vinci danteli olarak Lefkara ününü korumaya devam ediyor. Köydeki ekonomik gelişmede büyük bir rolü olan Lefkara işi el emeği ürünlerine Kıbrıs sokaklarında rastlayabilirsiniz. Mağusalı eski milletvekili Dr. Okan Dağlı ile Lefkara işi üzerine konuştuk.

Leonardo Da Vinci’nin adaya gelişi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Da Vinci birçok kaynağa göre aday 1481 yılında bir ziyaret yapıyor. O yıllarda adada Lüzinyan egemenliği var. Da Vinci Mağusa Surlarında Deniz Kapısı –Sea Gate- ya da Porta Del Mare olarak bilinen kapıyı tasarlıyor. Lefkara köyüne de ziyarette bulunuyor.

Sizce, Da vincinin eserinde lefkaraya yer verecek kadar beğenmesinin sebebi ne, Onu ne bu kadar etkilemiş olabilir?

Da Vinci çok yönlü bir sanatçı idi. Ressam, savaş aletleri tasarımcısı, mimar gibi birçok alanda eserler verdiğini biliyoruz. Muhtemelen de Lefkara köyüne özgün ve adını köyden alan Lefkara işinin motiflerinden de çok etkileniyor, çok beğeniyor ve bu el emeği göz nuru olan işlerden alıp Milano’ya dönüyor. Ve en meşhur resimlerinden olan Son AkşamYemek /The Last Supper isimli tablosundaki masa örtüsünü çizerken bu işin Dere Motifi’nden esinleniyor. Kaynağımız Ruppert Gunnis’in Historic Cyprus kitabıdır.

Kıbrıs başka önemli eserin de ilham kaynağı olmuş mu?

Da Vinci yukarıda dediğim gibi Mağusa Surlarının en önemli burç ve geçitlerinden olan Deniz Kapısı’nın tasarımını yapıyor. William Dreghorn’un Famagusta and Salamis kitabını buna kaynak verebiliriz.

KÖKENİ 15. YÜZYILA DAYANIYOR

Lefkaranın tarihi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Lefkara işini köye 15. Yüzyılda Kıbrıs’ın son Kraliçesi Caterina Cornaro’nun düzenlediği kurslarda köylülere öğrettiği düşünülüyor. Kraliçe kendisi aslen Venedikli olduğu halde adada Lüzinyan Kralı II. James ile evlenmiş fakat kralın ölmesi üzerine adanın 1489 yılında Venediklilere devrine kadar yani Lüzinyanların son döneminde kraliçelik yapmıştır. Lefkara işinin başlıca motifleri, Yıldız Motifi, Hurmalı Kare Motifi, Fincan Motifi ve Dere Motifi’dir.

Türkiye’de Ankara gibi birçok ilde lefkara kursu açılıyor bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Lefkara işini dünyaya tanıtmak ve orijinin adadaki Lefkara köyünün olduğunu Ankara ve diğer dünya kentlerinde anlatmak Kıbrıs adası için bir zenginlik ve gurur kaynağı. Lefkara köyü 1974 savaşı yani adanın bölünmesinden önce Kıbrıslı Türk ve Rumların kaldığı ortak bir köydü. Savaş sonrası köyde kalan Kıbrıslı Türkler güneyden kuzeye göç etmişler ve şimdi kaldıkları Çayırova köyünde Lefkara işine devam etmişler. Eskiden yaşadıkları köyleriyle ve köylüleriyle temaslarını devam ettiriyorlar.

'KOLAY BİR EL İŞİ DEĞİL'

Lefkara işinin eski önemini kaybettiğini düşünüyor musunuz?

Lefkara işi her geçen gün daha da değerlenmektedir. Lefkara köyünün en önemli geçim kaynaklarından. Hatta şimdi Çayırova köyüne göç eden eski Lefkaralılar da bu iş sayesinde geçimlerini sağlıyor. Çok kıymetli olan bu iş varlıklı insanların masalarını süslemeye devam ediyor.

Sizce bunun devam edilmesi için neler yapılabilir?

Bunun devam için mutlaka sanat veya meslek okullarında kurslar düzenlenmeli, yerli veya yabancı turistlere bu iş tanıtılmalıdır. Yurt dışı turizm veya el işleri fuarlarında mutlaka Lefkara işimiz sergilenmeli.

Lefkara işini yakınınızda yapan birileri var mı?

Lefkara işi Mağusa’da düzenlenen kurslarda işlenmeye devam etmektedir. Herkesin kolay yapacağı bir el işi değildir. Ancak etrafımızda bu işi yapabilen birçok tanıdığımız var.